Tartışmalı karikatürüyle gündeme gelen Leman dergisi nasıl doğdu?

26 Haziran sayısındaki karikatürü nedeniyle soruşturma açılan, binası önünde şeriatçı protesto düzenlenen Leman, 1991’den beri bağımsız mizahın öncüsü.

Türkiye’nin en uzun soluklu ve en bağımsız mizah dergilerinden Leman, 26 Haziran 2025 sayısında yayımladığı karikatürle yeniden ülke gündemine oturdu. Muhammed ve Musa adını taşıyan iki figürün, bombalanmış bir şehrin kalıntıları üzerinde “Selamün Aleyküm” ve “Aleyhem Salom” diyerek selamlaştıkları çizim, muhafazakâr kesimden ve siyasetçilerden büyük tepki çekti. Yazı işleri müdürü Zafer Aknar, grafiker Cebrail Okçu, karikatürün sahibi Doğan Pehlivan ve müessese müdürü Ali Yavuz gözaltına alındı; dergi binası önünde “Yaşasın şeriat” sloganlı protestolar düzenlendi. Peki Leman nereden çıktı, nasıl bir yayın çizgisine sahip? Leman’ın kökleri, 1985’te kapatılan Limon dergisine uzanıyor. O ekip, Limon’un kapanması üzerine büyük medya kuruluşlarına bağımlı olmadan, kendi sesini yükseltecek bir mecra kurma kararı aldı. 21 Kasım 1991’de ilk sayısıyla okurla buluşan Leman; çizerler Mehmet Çağçağ ve Tuncay Akgün’ün öncülüğünde çıkmaya başladı. Dergi, o dönemin kült mizah yayını Gırgır’dan ayrılan ekiplerin deneyimini Limon’dan devralarak, sert sistem eleştirisi yapan, eşitlikçi ve muhalif duruşuyla kısa sürede “bağımsız mizahın okulu” olarak benimsendi. Leman’ın başarısı, sonraki yıllarda Penguen, Uykusuz, Cafcaf ve Lombak gibi pek çok dergiye ilham kaynağı oldu. Dergi, editoryel ve ekonomik bağımsızlığını koruyarak hem basılı hem de dijital mecralarda amatör mizahı desteklemeyi sürdürdü. Hatta ünlü komedyen Cem Yılmaz, Beyoğlu’ndaki Leman binasında ilk kez sahneye çıkmıştı. 2016’daki “Darbe Özel Sayısı” kapağına gelen eleştiriler ve polis müdahalesi, Leman’ın ne kadar radikal olduğunu gözler önüne sermişti. O günden bu yana, tirajı 100 bini aşan bir dönemin ardından internet ve sosyal medyanın yükselişi, kağıt maliyetlerinin artışıyla 2018’den itibaren sayfa sayısını kısaltmak zorunda kaldı. Buna karşın Leman, Leman Kültür adı altında açtığı mizah kafeleriyle hâlâ Türkiye’nin birçok noktasında varlığını sürdürüyor. Bugünkü karikatür krizi de Leman’ın “dini değerleri aşağılama amacı gütmediğini” açıklamasıyla karşılık bulsa da, mizah ile kutsallık arasındaki hassas çizgiyi bir kez daha tartışmaya açtı. 1991’den beri baskın sesini kaybetmeyen Leman, tartışmalı kapaklarıyla şimdiden gelecek sayıların da merakla beklenmesine yol açtı.