İstanbul’u öğle saatlerinde vuran 6,2’lik ana şok ve peş peşe gelen artçı sarsıntılar, kent genelinde paniğe yol açtı. Vatandaşlar, resmi olarak belirlenmiş afet toplanma alanlarına yönelmeye çalıştı; ancak Şişli’de rezidans inşaatı, Bağcılar/Güneşli’de kültür merkezi şantiyesi, Beyoğlu’nda ise kapalı Haliç Kongre Merkezi kapıları ile mezarlık duvarları, toplanma alanı ilan edilen noktaların kullanılmasını imkânsız kıldı. Sonuçta İstanbullular dar ara sokaklarda, parklarda ve meydanlarda birikerek güvenli toplanma alanlarına erişemedi.

Sultançiftliği’ndeki halk, düzensiz işaretleme ve bakım eksikliği nedeniyle telaşlı anlar yaşadı. Bazı mahallelerde “Afet toplanma alanı” levhaları inşaat demirlerine asılı, yürünemeyecek çamurlu şantiyelere bakan tabelalar halindeydi. Sosyal medyada #ToplanmaAlanıYok etiketiyle paylaşılan videolar, İstanbulluların güvenli bir açık alan bulamadan sokak köşelerinde beklediğini gözler önüne serdi.

AVM’lerin İşgali: İPA Verileri
İstanbul Planlama Ajansı’nın Temmuz 2024 tarihli “Kent Gündemi’ne Bakış” raporu, 455 AVM’den 133’ünün İstanbul’da; bunların 95’inin ise resmi deprem toplanma alanı üzerinde yer aldığını ortaya koydu Gazete Oksijen. Aynı raporda, toplam 42.200 kişilik barınma kapasitesine sahip bu alanların AVM’lere dönüşmesinin, acil durumda kullanılacak kamusal mekanları yok ettiği vurgulandı. Başka bir İPA çalışması, 5.636 acil toplanma alanının yüzde 36’sında kişi başı düşen alanın 1 m²’nin altına indiğini tespit etti Yapı Dünyası.

Belediye ve İBB’ye Çağrı
İstanbullar, İstanbul Büyükşehir ve ilçe belediyelerinden acilen geçici toplanma noktaları açıklamasını, mevcut tabelaların yenilenmesini ve inşaat alanlarının tahliye edilmesini talep ediyor. Şişli Muhtarı, “Burada rezidans inşaatı değil, deprem toplanma alanı olması gerekirdi. İnsanlar sokakta ne yapacağını bilemedi” derken, Bağcılar’da toplanan yurttaşlar, “Kültür merkezi inşaatı acil durumda ne işimize yarayacak?” diye sordu.

Uzman Uyarısı: Kentsel Riskler
Kentsel planlama uzmanları, “Afet toplanma alanlarının planlanması kadar bakımı ve erişilebilirliği de hayati. AVM’lere dönüşen kamusal alanlar, büyük bir ihmal örneği” diyor. Bir şehir plancısı, “Deprem sonrası ilk 72 saat için güvenli açık alan şart. Bu alanlar işgal edilirse, kurtarma ve yardım ekiplerinin hareket kabiliyeti de kısıtlanır” uyarısında bulundu.

Gelecek Adımlar ve Çözüm Önerileri

Acil Açık Alan Planlaması: Geçici toplanma noktaları duyurulmalı, boş araziler ve okul bahçeleri işaretlenmeli.

İnşaat Durum Raporu: Mevcut toplanma alanlarındaki inşaatlar derhal durdurulup alternatif açık alanlar açılmalı.

AVM Envanteri ve Dönüşüm: Deprem toplanma alanı statüsündeki AVM’ler için acil eylem planı hazırlanmalı; bir kısmı geçici çadırkent ve lojistik üssüne dönüştürülebilir.

Halkın Bilgilendirilmesi: Mahalle bazlı afet tatbikatları, mobil uygulama uyarıları ve SMS ile toplanma alanlarının konumları güncel olarak paylaşılmalı.

Bu deneyim, İstanbul’un afet hazırlık sistemindeki zayıf halkayı gösterdi. Yetkililer, halkın güvenliği ve acil müdahale etkinliği için kamusal alan planlamasında radikal adımlar atmak zorunda. İstanbul’un milyonlarca sakini, bir sonraki sarsıntıda güvenli bir buluşma noktasına erişebilmeyi bekliyor.