Barış Masası Yeniden İstanbul’da Kuruluyor

Rusya ile Ukrayna arasında 24 Şubat 2022’de başlayan savaşı durdurmak amacıyla İstanbul’da yapılan doğrudan müzakereler, şimdiye kadarki en anlamlı ilerlemenin kaydedildiği platform oldu. Türkiye, savaşın ilk aylarında yoğun diplomasi trafiği yürütmüş; 10 Mart 2022’de Antalya Diplomasi Forumu’nda iki ülkenin dışişleri bakanlarını ilk kez bir araya getirmişti.

Belarus’ta gerçekleşen üç tur müzakereden sonra taraflar, 29 Mart 2022’de İstanbul’daki Dolmabahçe Çalışma Ofisi’nde yeniden buluştu. Görüşmeler, her iki tarafça “yapıcı” olarak değerlendirilmiş, Ukrayna heyeti gelecekteki olası bir barış anlaşmasının ilkelerini içeren belgeyi paraf ederek Rus tarafına sunmuştu. Bu belge, liderler düzeyinde bir zirve için altyapı niteliği taşıyordu.

Belgede Ukrayna’nın tarafsız, nükleer olmayan bir devlet statüsünü kabul ettiği; NATO gibi askeri ittifaklara katılmayacağı, yabancı üs ve tatbikatlara ev sahipliği yapmayacağı belirtiliyordu. Türkiye, Almanya, Kanada, Polonya ve İsrail gibi ülkelerin garantör olması öngörülürken; Kırım ve Donbas bu garantilerin dışında bırakılıyordu. Rusya da Ukrayna’nın AB üyeliğine itiraz etmeyecekti.

Ancak savaşın seyri, Buça’daki sivil ölümleri iddialarıyla değişti. Kiev yakınlarında yaşanan bu olay, Rus askerlerinin çekildiği döneme denk geldi. Rusya suçlamaları reddederken, Batı’da bu olay "dönüm noktası" olarak gösterildi. Ukrayna tarafı, 17 Mayıs 2022’de müzakereleri askıya aldı.

İstanbul görüşmelerinin sonuçları sabote edilmiş olsa da Türkiye'nin arabuluculuk rolü hız kesmedi. 22 Temmuz 2022'de İstanbul'da imzalanan Karadeniz Tahıl Girişimi Anlaşması, Erdoğan’ın hem Putin hem Zelenskiy ile görüşebilen nadir liderlerden biri olarak krizleri diplomasiyle aşabilme kapasitesini gösterdi.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, her fırsatta İstanbul’daki paraflı belgenin geçerliliğini koruduğunu ve müzakerelerde temel alınabileceğini vurguladı. Son olarak 15 Mayıs’ta bu sürecin İstanbul’da yeniden başlaması önerisini dile getirdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan da Türkiye’nin barışa katkı sunmaya her zaman hazır olduğunu ifade etti.

Öte yandan, 2022’deki görüşmelerin akamete uğramasında dış müdahalelerin etkisi olduğu da zamanla gün yüzüne çıktı. Ukrayna heyetinin başkanı David Arahamiya, dönemin İngiltere Başbakanı Boris Johnson’un Kiev’e gelerek “Rusya ile anlaşma yapmayın” mesajı verdiğini açıkladı. Bu iddia, NATO eski komutanlarından Harald Kujat tarafından da doğrulandı. ABD Dışişleri yetkilisi Victoria Nuland ise müzakerelerde bizzat bulunmadıklarını söyleyerek, müdahale iddialarını dolaylı yoldan kabul etti.

Tüm bu gelişmelere rağmen, 2022’de İstanbul’da kurulan diplomasi zemini hâlâ geçerliliğini koruyor. Türkiye, şimdi yeniden aynı masayı kurmak için çaba gösteriyor. Dünya gözünü bir kez daha İstanbul’a çevirmiş durumda.